Sinan verwelkomt de aanwezigen en benadrukt het belang van deze historische viering. Sinan herinnert aan de komst van de eerste generatie Turkse migranten die onder zware omstandigheden naar Nederland kwamen om bij te dragen aan de economie, en later ook politieke vluchtelingen. Hij vertelt over de oprichting van HTIB, een plek van herkenning, strijd en steun voor mensenrechten en betere arbeidsrechten. Sinan benadrukt de offers van deze eerste generatie, hun blijvende impact en het belang van een menswaardig migratiebeleid.
Goedenavond,
Beste lieve mensen in de zaal, beste leden en ex-leden van het bestuur van HTIB, vertegenwoordigers van verschillende organisaties, de gemeente Amsterdam en alle mensen die hier in de zaal zitten, welkom allemaal. Ik zie een zaal vol mensen. Jong en oud, allen aanwezig om 60 jaar migratie uit Turkije en 50 jaar HTIB te vieren.
Vanavond zal ik recht vanuit het hart spreken, omdat we een belangrijk historisch moment met elkaar markeren en dit moment ook vooral belangrijk is voor de jonge mensen onder ons. Het is 60 jaar geleden dat jullie en ook mijn voorouders naar dit land zijn gekomen. De eerste generatie kwam op uitnodiging naar Nederland om een bijdrage te leveren aan de Nederlandse economie. Later zijn ook politieke vluchtelingen vanuit Turkije naar Nederland gekomen.
Na de Tweede Wereldoorlog begon de wederopbouw. We weten hoe verwoestend de oorlog was en hoe diep het leed was onder de mensen. Velen hadden na de Tweede Wereldoorlog de wens om te emigreren. Uit onderzoek blijkt dat in de periode tussen 1945 en 1967 ongeveer een half miljoen Nederlanders naar een land buiten Europa emigreerden. Nog eens 200.000 mensen vertrokken naar een ander land binnen Europa. In de tussentijd gingen de ontwikkelingen snel: het was de tijd van de wederopbouw en de industrie had veel arbeiders nodig.
Tussen de Europese Unie en Turkije is in 1963 een associatieovereenkomst ondertekend. Ook tussen Nederland en Turkije is in 1964 een specifiek wervingsverdrag getekend. Nederlandse bedrijven begonnen ‘gastarbeiders’ te werven in Turkije voor vaak slecht betaalde sectoren waarin zwaar werk verzet moest worden en geregeld ook lange nachtelijke ploegendiensten werden gedraaid.
Veel ‘gastarbeiders’ kregen eerst een keuring in Ankara om toegelaten te kunnen worden en dit zorgde voor de nodige stress en spanning. Vervolgens verlieten ze hun gezin, dorp of stad (vaak uit Anatolie) en kwamen met een koffer vol dromen en hoop naar Europa, naar Nederland. Eenmaal aangekomen, werden ze vaak in pensions of barakken geplaatst, dichtbij de fabrieken waar ze moesten werken.
Deze mannen en vrouwen zijn de eerste generatie migranten uit Turkij. Een aantal gastarbeiders keerde terug, maar velen bleven en er vond snel gezinshereniging plaats. Als arbeiders hebben ze onder erbarmelijke omstandigheden hun brood verdiend om hun gezin te kunnen onderhouden.
Voor mij zijn de mensen van de eerste generatie helden. Een aantal van deze helden zitten vanavond ook in deze zaal en een aantal van deze helden hebben zich 50 jaar geleden verenigd en HTIB opgericht. Voor velen was HTIB een plek van thuis en herkenning, maar ook een plek van strijd en bundeling van krachten.
HTIB. Hollanda Türkiyeler Isciler Birligi, de eerste Turkse Arbeidersvereniging in Nederland. Het is een vereniging geworden waar humanistische en socialistische arbeiders en politieke vluchtelingen samen de krachten hebben gebundeld om te strijden voor mensenrechten, betere arbeidsrechten, gelijke kansen, een sterke emancipatiebeweging, een beweging waar het vrije woord ruimte kreeg en waarvoor gestreden werd.
De helden die deze vereniging 50 jaar geleden hebben opgericht en door de jaren heen staande hebben gehouden, wil ik vanavond in het bijzonder bedanken voor al hun inzet. Zij hebben vele arbeiders en politieke vluchtelingen kunnen helpen in de Nederlandse samenleving. Met een vereniging van bruggenbouwers, van strijd, empoweren. En boven alles vormden ze de uitgestoken hand die velen nodig hadden in hun strijd naar gelijke rechten en kansen in hun nieuwe Thuisland, Nederland.
De weg die deze eerste generatie heeft bewandeld is geen makkelijke geweest. Daarom moeten we vooral hun inzet en verhalen niet vergeten. Hun wegen hebben voor ons, de nieuwe generaties, weer nieuwe wegen geopend.
Deze mensen waren hier in Nederland Turkse arbeiders, gastarbeiders, buitenlandse medewerkers. In de korte bezoeken aan Turkije waren ze de Europeaan, ‘Almanci’ of ‘Gurbetci’. Met andere woorden: eenmaal vertrokken, hebben ze altijd een verscheurd leven moeten leiden. In het ene land waren ze de ‘goedkope arbeidskrachten’ en in het andere land mensen die geld kwamen brengen voor hun naasten. De eerste generatie was van grote betekenis voor beide landen, ze waren immers een economische kracht.
En nu… nu is de eerste generatie ouderen ‘een vergeten groep’ ouderen. Ze hebben vaak in sectoren gewerkt onder moeilijke omstandigheden, blootgesteld aan gevaarlijke stoffen, lange werkuren gemaakt. Over hun mentale klachten was weinig bekendheid, hard werken en geld verdienen voor het gezin was. Velen zijn overleden na een getekend leven vol heimwee, maar zonder een echt thuisgevoel en zonder vaste bestemming, hun norm.
Vaak zijn ze begraven in het land van herkomst, misschien wel met een gebroken hart na een leven van verscheurdheid. Sommigen leven nu op hun oude dag met een klein pensioen, met een slechte gezondheid en soms ook in eenzaamheid.
Ik ga nu de tekortkomingen niet opsommen rondom hun rechten en kansen, over pensioengaten en gezondheidsproblemen, armoede en cultuurspecifieke zorg…
Ergens raakten ze vervreemd van hun herkomstland, Want daat werd veel van ze verwacht, hier moesten ze vooral zichzelf wegcijferen. Maar was er waardering? Ik zie sommigen dementeren en in eenzaamheid verpieteren op hun oude dag. Het raakt me als ik ze nu zie en terugdenk met welke dromen ze in hun jonge jaren destijds naar Nederland zijn gekomen. De jongeren van nu moeten hun verhalen kennen, waar ze hebben gewerkt en gewoond en onder welke omstandigheden.
In deze tijd horen we steeds vaker de negatieve kanten van migratie, terwijl migratie iets van alle tijden is en de wereld altijd in beweging zal blijven. De geschiedenis laat zien dat op grote schaal migratie kan ontstaan om economische redenen, door oorlogen of conflicten of om sociale redenen. In 2023 kwamen door allerlei verschillende redenen 336.900 mensen naar Nederland en zijn er in hetzelfde jaar 192.500 ook vertrokken, blijkt uit cijfers van het CBS.
Dus migratie is niet weg, de ‘gastarbeider’ is er nog steeds. Dat onderstreept de noodzaak van een beter, modern en humaan migratiebeleid. Dat wat we vandaag markeren is tekenend voor wat blijvend en nodig is, hiermee onderstreep ik de 60-jarige ervaring van deze groep migranten.
Ik begon mijn speech met het verdrag van de Europese Unie en gisteren hebben we onze stem mogen uitbrengen voor een nieuw Europees Parlement. De geschiedenis laat steeds weer zien, hoe belangrijk een sterke en sociale Europese Unie is. Waar mensen continu in beweging zijn en waar het voortbestaan van Europa afhangt van migratie.
Migratie is van alle tijden en blijvend. De jongere generaties moeten lessen uit het verleden trekken en zorgen voor een optimistische beeldvorming over migratie en migranten. Beter beleid en betere wetgeving moet migranten eerlijkere en menswaardigere kansen geven.
En dat beleid kan er komen. Want er is geen reden ons te laten ontmoedigen door wat er nu gaande is. Moeilijke tijden brengen sterke mensen voort.
Na twee vernietigende wereldoorlogen is in 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens door de VN aangenomen, waar niet voor niets mensenrechten stevig in verankerd zijn. Het zijn die mensenrechten die voor HTIB door de jaren heen een belangrijk strijdpunt zijn geweest.
Mijn ouders namen mij vaak mee als kind naar de bijeenkomsten van HTIB. Het waren soms informatieavonden over gevoelige maatschappelijke vraagstukken, zoals emancipatie, politiek. Maar er waren ook culturele bijeenkomsten die mij hebben gevormd. De liefde voor cultuur en literatuur is voor mij op deze bijeenkomsten ontstaan. Ik ben een kind van HTIB, mijn moreel kompas heeft zich in die jaren ontwikkeld. Deze 60-jarige viering met een culturele invulling is dan ook heel passend bij HTIB.
Ik wil afsluiten met een ode aan de eerste generatie migranten en mensen die zich vanaf dag één hebben ingezet voor de arbeidersbeweging HTIB. Die eerste generatie migranten zijn helden, hun offers en onzelfzuchtigheid moeten gezien worden, ze mogen vooral niet vergeten worden.
Mijn dank is groot!
